…..
Eerst dit dan dat
…….Schrijven, dan wachten; wachten, dan schrijven;
…….gedicht, dan afscheid,
dan op bezoek gaan.
…….Verlangen, dan uitkiezen; examen, dan wakker schrikken van examen;
…….op bezoek gaan,
dan zijn huis uit sturen.
…….Hij is bang weggerend, komt vast niet meer terug.
…….De nacht in zijn huis blijven wachten,
’s ochtends doen wat ik anders zou vergeten.
.
.
D’abord ceci puis cela
…….Écrire, puis attendre ; attendre, puis écrire ;
…….poème, puis adieu,
puis rendre visite.
…….Désirer, puis choisir ; examen, puis réveil en sursaut à cause de l’examen ;
…….rendre visite,
puis chasser de sa maison.
…….Il s’est enfui en courant, ne reviendra sûrement pas.
…….Passer la nuit dans sa maison à attendre,
faire au matin ce qu’autrement j’oublierais.
Shotetsu over Shunzei en Teika
Teika gaat op bezoek bij zijn vader Shunzei als diens vrouw,
de moeder van Teika, gestorven is.
Het is herfst geworden en er waait een harde koude wind.
Shunzei ziet er bedroefd en verloren uit.
Als hij in zijn eigen huis terug is schrijft Teika dat de wind
verlangt naar wie er niet meer is.
Shunzei antwoordt dat het herfst geworden is, dat een koude wind waait,
dat hij nog steeds huilt van verdriet.
Shotetsu zegt dat hij niet hoeft uit te leggen waarom het gedicht
dat Teika schrijft pijn doet.
Omdat Shunzei oud is en aan zijn zoon schrijft wil hij niet zeggen
dat hij niet meer verder kan;
daarom zegt hij dat het herfst is en dat de wind koud is.
Een moeilijk en goed gedicht.
..
Shotetsu à propos de Shunzei et de Teika
Teika rend visite à son père Shunzei dont la femme,
la mère de Teika, est morte.
L’automne est arrivé et il souffle un vent fort et froid.
Shunzei a l’air triste et perdu.
De retour dans sa propre maison, Teika écrit que le vent
soupire après quelqu’un qui n’est plus.
Shunzei répond que l’automne est arrivé, qu’il souffle un vent froid,
que le chagrin le fait encore pleurer.
Shotetsu dit qu’il n’a pas besoin d’expliquer pourquoi le poème
écrit par Teika fait mal.
Parce que Shunzei est vieux et qu’il écrit à son fils, il ne veut pas dire
qu’il ne peut plus continuer ;
voilà pourquoi il dit que c’est l’automne et que le vent est froid. Ce poème est difficile et bon.
Shotetsu en Shinkei
Omdat Shotetsu niet lacht vertelt Shinkei een andere grap, nog een grap en nog een, alsof Shinkei ouder is dan hij, zegt Shotetsu.
Shotetsu zegt dat Shinkei gedichten kapot maakt met regels als: het stormt in het donker, de maan wordt uitgespuugd.
Shotetsu is precies en stil, voor of na wat Shinkei doet, maar dat is niet wat maakt dat Shinkei een minder goed dichter dan Shotetsu is.
Shinkei zegt over de dertig jaar dat hij zijn gedichten aan Shotetsu kon laten lezen: toen Shotetsu nog leefde liet hij vaak merken dat hij mijn werk alleen maar slechter vond worden, maar achteraf herinner ik mij geen keer dat hij iets tegen mij zei die niet als een cadeau was op een dag dat ik de hoop op een cadeau opgegeven had.
Eerder schreef Du Fu dat diep in de nacht een berg de maan uitspuugt en Huang Tingjian dat de zon ’s ochtends een vuurrood bos uitspuugt.
.
.
Shotetsu et Shinkei
Comme Shotetsu ne rit pas, Shinkei raconte une autre histoire drôle, puis encore une et encore une autre, comme si Shinkei était plus âgé que lui, dit Shotetsu.
Shotetsu dit que Shinkei gâche des poèmes avec des vers tels que : la tempête fait rage dans la nuit, la lune se fait recracher.
Shotetsu est précis et silencieux, avant ou après ce que fait Shinkei, mais ce n’est pas cela qui fait que Shinkei est moins bon poète que Shotetsu.
Shinkei dit à propos des trente années où il a pu lire ses poèmes à Shotetsu : quand il vivait encore, Shotetsu ne cachait pas qu’il trouvait mon travail de plus en plus mauvais, mais après coup je ne me souviens pas qu’il ne m’ait jamais dit une chose qui ne soit pas comme un cadeau offert un jour où j’avais abandonné tout espoir de cadeau.
Auparavant Du Fu a écrit qu’au cœur de la nuit une montagne recrache la lune et Huang Tingjian que le soleil au matin recrache une forêt couleur de feu.
Einde van het bezoek
Loop met je mee,
kan afscheid van je nemen wanneer je wilt.
Ben hoogstens bang dat ik niet nog een keer wil zien
wat ik samen met jou zag toen je kort op bezoek was.
Moet teruglopen langs een andere weg, die ik niet ken;
zou mij verbazen als ik in mijn huis sta voordat het donker is.
Ben hoogstens bang dat ik het op een dag niet meer uithoud
te luisteren naar muziek die ik ken.
Je hoeft niet te wachten, je gaat weg en mag zeggen
wanneer afscheid genoeg is.
Fin de la visite
Vais faire un bout de chemin avec toi,
peux te faire des adieux quand tu veux.
Ai tout juste peur que je n’aurai plus envie de revoir
ce que j’ai vu avec toi pendant ta courte visite.
Dois rentrer par un autre chemin, que je ne connais pas ;
serais étonné si j’étais de retour dans ma maison avant la nuit.
Ai tout juste peur qu’un beau jour je ne tiendrai plus
à écouter la musique que je connais.
Tu n’es pas obligé d’attendre, tu pars et peux toujours dire quand les adieux suffisent.
Su Dongpo leest gedichten van Meng Jiao en wil niet zo schrijven
Meng Jiao heeft goede gedichten geschreven, maar was niet goed genoeg in wat hij probeerde; hij had beter iets anders kunnen proberen. Wie heeft genoeg tijd om dat soort gedichten te lezen?
De dag is koud en kort; tot rust komen als het donker wordt,
maar het lukt hem niet.
Zij komen om hem heen staan, schreeuwen naar elkaar
dat het hem niet gelukt is.
Hoe vrijgevig kan hij zijn
om hieruit te komen?
De maan in tweeën gescheurd
en nog een keer, als een blad papier.
Su Dongpo lit des poèmes de Meng Jiao et ne veut pas écrire comme lui
Meng Jiao a écrit de bons poèmes, mais n’était pas assez bon dans ce qu’il essayait de faire ; il aurait mieux fait d’essayer autre chose. Qui trouve encore le temps de lire ce genre de poèmes ?
Le jour est froid et court ; trouver la paix quand il commence à faire noir,
mais il n’y arrive pas.
Ils viennent se mettre autour de lui, se crient l’un à l’autre
qu’il n’y est pas arrivé.
Jusqu’où se montrer généreux
pour s’en sortir ?
La lune déchirée en deux
et encore une fois, comme une feuille de papier.
Politiek als beroep, zegt Max Weber
Gedichten zijn nutteloos om de wereld te besturen, zegt Huang Tingjian, wiens gedichten wonderlijk zijn als ze lukken. Als het een doen beter is dan het ander, als ze allebei goed gedaan worden, is iets doen wat op het een lijkt beter dan iets wat op het ander lijkt? Kan ik dat niet korter zeggen? Een gedicht verspilt toch niet. Nu kom ik pas bij het belangrijkere probleem: genoegen nemen met wat op het betere lijkt omdat het op het betere lijkt? Af en toe doe ik alsof ik iets goed kan, zegt Su Dongpo,
zoals iets waaraan ik meteen daarna opnieuw moet beginnen.
.
.
La politique comme profession, dit Max Weber
Les poèmes sont inutiles pour gouverner le monde, dit Huang Tingjian, dont les poèmes sont étonnants quand ils sont réussis. Quand faire une chose est mieux qu’en faire une autre, quand toutes les deux sont bien faites, faire quelque chose qui ressemble à l’une est-ce mieux que faire quelque chose qui ressemble à l’autre ? Ne pourrais-je être plus bref ? Pas de gaspillage dans un poème. J’en arrive maintenant à un problème plus important : se satisfaire de ce qui ressemble à ce qui est mieux parce que cela ressemble à ce qui est mieux ? De temps à autre je fais comme si je savais bien faire quelque chose, dit Su Dongpo, comme une chose que je dois recommencer dès que finie.
Mogen zeggen
Bang niet meer om te kunnen gaan met wie niet weet wie ik ben zonder te schreeuwen wie ik ben.
Ben jij dan iemand die ik mag zeggen?
De eerste dag gaf ik de dag op, de tweede dag de nacht, de derde dag alles behalve
ik mogen zeggen.
De vierde dag werd mijn verlangen wanhopig. Een stem zei: je bent niet sterk genoeg om met mij alleen te blijven. Ik zei: daarom wil ik het.
Gehoord.
Pouvoir dire
Peur de ne plus savoir comment faire avec quelqu’un qui ne sait pas qui je suis sans crier qui je suis.
Et toi, est-tu quelqu’un qui peut dire je ?
Le premier jour, j’ai renoncé au jour, le deuxième jour, à la nuit, le troisième jour, à tout sauf
pouvoir dire je.
Le quatrième jour mon désir est devenu sans espoir. Une voix m’a dit : tu n’es pas assez fort pour rester seul avec moi. J’ai dit : c’est pourquoi je le veux. Entendu.
Renpaard
Neuken, eten en slapen. Op de deur van zijn stal een bord met zijn naam en de wedstrijden die hij zag winnen en wat hij verder zag, verteld dat hij goed genoeg was
om mee te blijven doen, en nu: neuken, eten en slapen.
Cheval de course
Baiser, manger et dormir. Sur la porte de son box une plaque avec son nom et les courses qu’il a vu remporter et ce qu’il a vu d’autre encore, s’est entendu dire qu’il était assez bon pour rester dans le coup, et maintenant : baiser, manger et dormir.
Toen hij verdween
Krachtige maar ingehouden stijl, alsof je naar iemand toeloopt, hij in het vroege zonlicht,
jij nog omhuld door mist.
Hij verdween toen hij achter iemand aan liep, een diepe vallei in,
gevuld met mist.
Het is het een of het ander. Kies wat je wilt. Was het zomer of winter?
Zag je hem toen hij verdween?
Quand il a disparu
Style puissant mais retenu, comme si tu marchais vers quelqu’un lui dans la lumière du matin,
toi encore enveloppé de brume.
Il a disparu quand il a suivi quelqu’un dans une vallée profonde,
remplie de brume.
C’est l’un ou l’autre. Choisis ce que tu veux. Était-ce l’été ou l’hiver ? L’as-tu vu quand il a disparu ?
Eerst dit dan dat
Allebei de schoenen? Een schoen doe je uit als een vrouw bij je op bezoek komt
en je niet met haar wilt trouwen.
Eerst stilte, dan uitleg; eerst duidelijk, dan verbazend; eerst de rechterschoen, dan de linkerschoen,
dan de linkersok, dan de rechtersok.
Is er iemand die daarover geen gedicht zou willen schrijven?
Er is nog iets wat ik niet moet vergeten te doen, maar ik hoef er nu niet aan te denken.
D’abord ceci puis cela
Les deux chaussures ? Une chaussure, ça s’enlève quand une femme vient vous rendre visite
et que vous ne voulez pas l’épouser.
D’abord un silence, puis une explication ; d’abord claire, puis surprenante ; d’abord la chaussure droite, puis la chaussure gauche,
puis la chaussette gauche, puis la chaussette droite.
Y a-t-il quelqu’un qui ne voudrait pas écrire de poème à ce sujet ? Il reste une chose que je ne dois pas oublier de faire, mais je n’ai pas besoin d’y penser maintenant.
Kreeg hij dit werk omdat hij onbeleefd geweest is?
Zijn nieuwe benoeming: regeren over de kinderen van een provincie. Hij zegt dat hij elke dag minstens een uur niet gestoord wil worden, zoals wanneer hij ziek is. Als zij dat voor hem doen brengt hij hen aan het lachen door een heuvel op te strompelen en weer naar beneden te rollen. Zij klappen in hun handen alsof ze hem afscheid van iemand hebben zien nemen.
Doen wat hij kan omdat hij het niet zou uithouden
het niet te doen
Bezig zijn met waaraan iets te doen is, oud en zonder macht
dit nog steeds willen.
De gedichten die hij niet uithield niet te schrijven niet hoeven voltooien,
maar er ook niet mee op mogen houden.
A-t-il obtenu ce travail parce qu’il a été impoli ?
Sa nouvelle fonction : gouverner les enfants d’une province. Il dit qu’il ne veut pas être dérangé pendant au moins une heure chaque jour, comme lorsqu’il est malade. Quand ils font cela pour lui, il les fait rire en grimpant péniblement au sommet d’une colline puis en se laissant rouler vers le bas. Ils battent des mains comme s’ils l’avaient vu faire ses adieux à quelqu’un.
Faire ce qu’il peut parce qu’il ne supporterait pas
de ne pas le faire.
S’occuper de ce à quoi il peut encore travailler vieux et sans autorité
encore vouloir cela.
Les poèmes qu’il ne supportait pas de ne pas écrire, ne pas devoir les terminer, mais ne pas avoir le droit d’arrêter.
Su Dongpo
Su Dongpo maakt zijn eigen wijn.
Wie de wijn drinkt heeft een week later nog last van zijn maag.
Su Dongpo maakt zijn eigen inkt uit roet,
verbrandt dit, verbrandt dat, en bijna het huis waarin hij woont.
Su Dongpo maakt zijn eigen medicijn om niet dood te gaan.
Hij windt zich toch te snel op om niet dood te hoeven gaan.
Proberen aan een kalm landschap te denken waarin hij staat en rondkijkt.
Misschien bestaat dat landschap, maar proberen helpt toch niet daarheen te komen.
Niet bitter worden om wat afgenomen is, maar ook niet vergeten wat afgenomen is.
Wat afgenomen is verdient beter.
Su Dongpo
Su Dongpo fabrique son propre vin.
Qui boit de ce vin aura l’estomac détraqué pendant une semaine.
Su Dongpo fabrique sa propre encre à base de suie,
brûle ceci, brûle cela, et presque la maison où il habite.
Su Dongpo fabrique sa propre médecine pour ne pas mourir.
Mais il s’énerve trop facilement pour ne pas devoir mourir.
Essayer de penser à un calme paysage où il se tient et regarde autour de lui.
Ce paysage existe peut-être, mais essayer ne permet pas d’y entrer.
Ne pas se laisser aigrir par ce qui a été enlevé, mais ne pas oublier ce qui a été enlevé.
Ce qui a été enlevé mérite mieux.
poèmes extraits de
Eerst dit dan dat (2004)
[D’abord ceci puis cela]
traduits par Hans Hoebeke